Trong kinh tế học, lạm phát là sự tăng lên theo thời gian của mức giá chung của nền kinh tế. Trong một nền kinh tế, lạm phát là sự mất giá trị thị trường hay giảm sức mua của đồng tiền. Khi so sánh với các nền kinh tế khác thì lạm phát là sự phá giá tiền tệ của một loại tiền tệ so với các loại tiền tệ khác.

+ tỷ lệ tăng giá trên 10% đến < 100% được gọi là lạm phát 2 hoặc 3 con số.
+ Đồng tiền mất giá nhiều, lãi suất thực tế thường âm, không ai muốn giữ tiền mặt. 

 => dễ gây biến động nền kinh tế

+ Tỷ lệ tăng giá khoảng trên 1000% /năm.
+ Đồng tiền gần như mất giá hoàn toàn.

 =>  lạm phát tăng nhanh, khó kiểm soát với tốc độ chóng mặt, hậu quả to lớn.
Tuy nhiên trường hợp này hiếm khi xảy ra

+ Giá cả tăng chậm và có thể dự đoán được.
+ Tỷ lệ lạm phát hàng năm là một chữ số. 

 Tương ứng với tỷ lệ lạm phát từ 0 – <10%. Nền kinh tế lúc này hoạt động bình thường xảy ra ít rủi ro và đời sống ổn định.

Trước thời điểm khủng hoảng kinh tế toàn cầu nổ ra, giai đoạn 2002-2007, Việt Nam luôn được coi là một trong những điểm sáng trong bản đồ kinh tế toàn cầu với tốc độ tăng trưởng bình quân đạt 7,8%.
 Với việc gia nhập tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) năm 2007, tốc độ tăng trưởng GDP lên tới gần 8,5%.

Từ những biến động kinh tế thế giới trong giai đoạn 2008-2009, tăng trưởng kinh tế của Việt Nam năm 2008 giảm xuống còn 6,31%, năm 2009 còn 5,32%.

Giai đoạn 2011-2015, đánh dấu thời kỳ giữ lạm phát ổn định ở mức thấp nhất. Lạm phát ổn định ở mức thấp, ổn định kinh tế vĩ mô được giữ vững, thị trường ngoại hối, tỷ giá ổn định, dự trữ ngoại hối tăng lên mức kỷ lục, thanh khoản hệ thống ngân hàng được cải thiện vững chắc là những yếu tố cơ bản được các tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế sử dụng làm căn cứ để nâng hệ số tín nhiệm của Việt Nam.

 Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã điều hành chủ động, linh hoạt các công cụ chính sách tiền tệ (CSTT). Phối hợp chặt chẽ với chính sách tài khóa góp phần quan trọng trong kiểm soát và đưa lạm phát ở mức cao 23% vào tháng 8/2011 xuống còn 6,81% năm 2012, 6,04% năm 2013, 1,84% năm 2014 và 0,6% năm 2015.

Tỷ lệ 0,63% là mức thấp nhất kể từ khi Việt Nam bắt đầu tính toán mức lạm phát. Theo Tổng cục Thống kê, mức lạm phát 2015 đã xuống thấp như vậy, chủ yếu là nhờ giá dầu trên thế giới giảm mạnh.

Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) bình quân giai đoạn 2016 - 2020 đạt khoảng 4%, giảm mạnh so với giai đoạn 2011 - 2015 (7,65%), trong phạm vi mục tiêu đề ra (dưới 4%). Lạm phát cơ bản bình quân được kiểm soát tốt qua các năm, giữ mức tương đối ổn định, bình quân giai đoạn 2016 - 2020 đạt 1,64%, giảm mạnh so với giai đoạn 2011 - 2015 là 5,15%.

Mặc dù năm 2020 nền kinh tế chịu ảnh hưởng nặng nề của dịch Covid-19, nhưng trong giai đoạn 2016-2020, kinh tế vĩ mô của Việt Nam vẫn duy trì ổn định vững chắc, lạm phát được kiểm soát và duy trì ở mức thấp, tạo môi trường và động lực cho phát triển kinh tế - xã hội. Giá cả các mặt hàng diễn biến tương đối ổn định.

Bước sang năm 2021, trong bối cảnh áp lực lạm phát toàn cầu ngày càng tăng cao, giá nguyên nhiên vật liệu đầu vào cho sản xuất, giá cước vận chuyển liên tục tăng nhưng chỉ số giá tiêu dùng (CPI) bình quân năm 2021 của Việt Nam chỉ tăng 1,84% so với năm trước, thấp nhất trong 6 năm qua, đạt mục tiêu Quốc hội đề ra, tiếp tục được đánh giá là năm kiểm soát lạm phát thành công của Chính phủ Việt Nam. 

Khi lạm phát tăng lên mà thu nhập danh nghĩa không thay đổi thì làm cho thu nhập thực tế của người lao động giảm xuống. Lạm phát không chỉ làm giảm giá trị thật của những tài sản không có lãi mà nó còn làm hao mòn giá trị của những tài sản có lãi, tức là làm giảm thu nhập thực từ các khoản lãi, các khoản lợi tức. Kéo theo đó là những hậu quả khác. Cụ thể:

Giữa thu nhập thực tế và thu nhập danh nghĩa của người lao động có quan hệ với nhau qua tỷ lệ lạm phát. Khi lạm phát tăng lên mà thu nhập danh nghĩa không thay đổi thì làm cho thu nhập thực tế của người lao động giảm xuống.

Lạm phát không chỉ làm giảm giá trị thật của những tài sản không có lãi mà nó còn làm hao mòn giá trị của những tài sản có lãi, tức là làm giảm thu nhập thực từ các khoản lãi, các khoản lợi tức. Đó là do chính sách thuế của nhà nước được tính trên cơ sở của thu nhập danh nghĩa. Khi lạm phát tăng cao, những người đi vay tăng lãi suất danh nghĩa để bù vào tỷ lệ lạm phát tăng cao mặc dù thuế suất vẫn không tăng.

Từ đó, thu nhập ròng (thực) của của người cho vay bằng thu nhập danh nghĩa trừ đi tỉ lệ lạm phát bị giảm xuống sẽ ảnh hưởng rất lớn đến nền kinh tế xã hội. Như suy thoái kinh tế, thất nghiệp gia tăng, đời sống của người lao động trở nên khó khăn hơn sẽ làm giảm lòng tin của dân chúng đối với Chính phủ...

Nhằm duy trì hoạt động ổn định, ngân hàng cần ổn định lãi suất thực.
Trong khi đó: Lãi suất thực = Lãi suất danh nghĩa - Tỷ lệ lạm phát.

Lạm phát không chỉ tác động trực tiếp đến lãi suất mà còn ảnh hưởng đến các yếu tố khác của kinh tế. Để có thể hoạt động một cách ổn định, các ngân hàng phải ổn định được lãi suất thực. Lãi suất thực này phải bằng hiệu lãi suất danh nghĩa trừ đi phần tỷ lệ lạm phát. Do đó khi lạm phát tăng cao, để ổn định lãi suất về thực dương thì phần lãi suất danh nghĩa cũng phải tăng theo tỷ lệ lạm phát. Việc lãi suất danh nghĩa tăng cũng dẫn theo sự suy thoái kinh tế và thất nghiệp trong nước.

Lạm phát tăng cao còn khiến những người thừa tiền và giàu có, dùng tiền của mình vơ vét và thu gom hàng hoá, tài sản, nạn đầu cơ xuất hiện, tình trạng này càng làm mất cân đối nghiêm trọng quan hệ cung - cầu hàng hoá trên thị trường, giá cả hàng hoá cũng lên cơn sốt cao hơn.

Cuối cùng, những người dân nghèo vốn đã nghèo càng trở nên khốn khó hơn. Họ thậm chí không mua nổi những hàng hoá tiêu dùng thiết yếu, trong khi đó, những kẻ đầu cơ đã vơ vét sạch hàng hoá và trở nên càng giàu có hơn. Tình trạng lạm phát như vậy sẽ có thể gây những rối loạn trong nền kinh tế và tạo ra khoảng cách lớn về thu nhập, về mức sống giữa người giàu và người nghèo.

Lạm phát đã làm tỷ giá tăng và đồng tiền trong nước trở nên mất giá nhanh hơn so với đồng tiền nước ngoài tính trên các khoản nợ.

Tuy nhiên không phải lúc nào lạm phát cũng gây nên những tác hại cho nền kinh tế. Mặt tích cực, khi tốc độ lạm phát vừa phải khoảng từ 2 - 5% ở các nước phát triển và dưới 10% ở các nước đang phát triển sẽ mang lại một số lợi ích cho nền kinh tế như sau:
+ Kích thích tiêu dùng, vay nợ, đầu tư, giảm bớt thất nghiệp trong xã hội.
+ Cho phép chính phủ có thêm khả năng lựa chọn các công cụ kích thích đầu tư vào những lĩnh vực kém ưu tiên thông qua mở rộng tín dụng, giúp phân phối lại thu nhập và các nguồn lực trong xã hội theo các định hướng mục tiêu và trong khoảng thời gian nhất định có chọn lọc.

Các khoản đầu tư có lãi suất cố định là các loại trái phiếu, nó cũng giống tiền gửi ngân hàng, vô cùng an toàn nhưng lợi nhuận cũng thấp, tuy nhiên thời gian đáo hạn là dài (trong vòng 5 - 10 năm).

Vàng là biện pháp truyền thống để chống lạm phát, vàng có giá trị trường tồn với thời gian, khi vật giá các thứ tăng cao thì giá vàng lại càng tăng.
Đầu tư vàng phải đầu tư dài hạn, không nên lung lay trước những biến động vàng. 

Gửi tiết kiệm cũng giống như lập một quỹ dự phòng: an toàn và tiện lợi, thích rút tiền lúc nào cũng được. Đương nhiên hình thức này không đem lại nhiều lợi nhuận cho nhà đầu tư. Mặc dù bây giờ lãi suất gửi của ngân hàng cũng tăng hơn nhưng đây vẫn không được xem là một khoản đầu tư dài hạn tốt.

Đây là một danh mục đầu tư cực tốt trong thời kỳ lạm phát tăng cao. Giá trị của bất động sản lúc này sẽ có xu hướng tăng. Không nhất thiết phải đổ xô vào mua những “mảnh vàng, mảnh bạc” mà người nào cũng muốn, vẫn nên cân nhắc trước khi mua, tránh trường hợp bong bóng bất động sản.

Mới